Over de manier waarop wij onze mening formuleren. Is die wel zo onpartijdig als wijzelf denken? Over informatievertekening en de noodzaak afstand in onze eigen waarnemingen en analyses te nemen. En de rol daarbij van de VermogensPartner.
“Informatie is gewoon een ander woord voor onze eigen mening”
Alan Turing
De student en de professor
Analyse en analytische besluitvorming zijn belangrijke instrumenten bij ons zakelijk handelen. Maar komen zij ook “zakelijk” tot stand?
In 1967 voerde P.R. Wilson een eenvoudig experiment uit, met verrassende resultaten. Hij nam als proefkonijnen vier groepen studenten. Aan elk van deze groepen stelde hij een hen onbekende persoon voor, een zekere Mr. England.
Mr. England werd aan de eerste groep voorgesteld als student. De Tweede groep kreeg te horen dat hij een docent was. De derde groep vernam dat hij lector was, en de laatste groep maakte kennis met “professor” England.
Daarna vroeg Wilson zijn studenten een schatting te maken van de lengte van Mr. England. De uitkomst was vermakelijk, maar stemde toch wel tot nadenken: het bleek dat “professor” England gemiddeld 12,5 cm langer werd geschat dan de “student” England….
Dit experiment bevestigde de mening dat wij nauwelijks greep hebben op de wijze waarop meningen worden gevormd. En hoe onzeker de relatie tussen feit en mening is. Het vermoeden bestaat dat meer dan 80% van onze meningen op onbewuste wijze tot stand komt.
Vertekening
Een ander bekend experiment schotelde een aantal proefpersonen een serie van honderd woorden voor. Deze flitsten op een scherm voorbij, en wel zo snel dat ze praktisch onleesbaar waren. Ook hier was sprake van vier groepen.
Bij de eerste groep waren 20 woorden van agressieve strekking opgenomen. Dan kwam een groep van 40 woorden, een groep van 60 woorden, en tenslotte een groep, waarbij 80 agressieve woorden waren opgenomen.
Vervolgens werd elke groep gevraagd een levensbeschrijving te verzinnen bij een foto van een hen onbekende man. De uitkomst is nu geen verrassing meer: de mensen in de 80-woorden groep schreven een aanzienlijk “agressiever” rapport da die van de 20-woorden groep. Ook hieruit blijkt eens te meer dat de mens nogal informatievertekenend te werk gaat, waarbij ‘indrukken’ maar al te vaak het gezag van ‘feiten’ krijgen. Informatieverwerking gaat bijna altijd gepaard met informatieverkleuring.
Rien ne va plus!
Heel fraai komt deze vertekening van de werkelijkheid – die vaak tegen elk rationeel begrip ingaat – bij beoefenaren van gokspelletjes naar voren. Keer op keer geven onderzoeken aan dat spelers aan de roulettetafel zichzelf een eigen handelswijze – het systeem! – toedichten wanneer het balletje voor hen gunstig rolt. En als ze verliezen… dan was het de drukte, het publiek, de temperatuur, de croupier, ja zelfs de lichtval.
En heel wat proefpersonen menen dat bij het dobbelen de kans op een goede worp hoger is als zijzelf de stenen mogen hanteren. Winnaars van loterijen neigen er op den duur toe te denken dat zij hun prijs werkelijk hebben ‘verdiend’.
Het succes heeft vele vaders; de mislukking is een wees.
Afstand
De eigenschap om de werkelijkheid te vertekenen naar een eigen begrip, een eigen inhoud, is heel menselijk en algemeen. Per slot ‘is de mens de maat der dingen’, en hij meet ze af naar zijn eigen maatstaf, zijn eigen “ik”. Vermoedelijk wordt het verleden ook zodanig in ons geheugen opgeslagen, dat je er steeds zelf een heldenrol in speelt. Misschien kan dat ook moeilijk anders, want je kunt wel herinneringen delen, maar niet je geheugen.
Tegelijk leren de meeste mensen in de loop van hun leven echter ook om ‘afstand’ te kunnen nemen van die vertekenende werkelijkheid. Of haar te relativeren.
De basis van goede analysemodellen is dan ook: in de eerste plaats zich de beperkingen van onze ‘werkelijkheidszin’ te onderkennen. Wij worden meer beïnvloedt door ‘verhalen’ dan door ‘data’. De lessen geschiedenis raken ons minder dan een pikant roddeltje….
Wanneer wij dit onderkennen, zijn wij op den duur in staat ‘terug te redeneren’ naar de feiten. Op deze manier kunnen wij het beeld van onszelf, van andere mensen, maar ook van bedrijven, markten en marktmechanismen beter op een juiste waarde schatten.
Maar dan loert er nog een ander gevaar om de hoek: de analyse achteraf. De fatale zin die menig discussie deed verzanden en menige analyse om zeep bracht: “Ja, dat wist ik toch ook!”. De Pendant van deze volzin is dan ook steevast: “Als ik dat had geweten…..!”. Tussen deze twee uitspraken zijn vele mislukkingen ten grave gedragen.
Voorkomen is beter dan genezen
Eén van onze vijanden is klaarblijkelijk een willekeurige mening of anders gezegd de potentiële waan van de dag. En dat is een ´onzakelijkheid´ die we natuurlijk juist rondom ons vermogen niet mogen toestaan, dat kan immers kostbaar zijn. Hoe kunnen we willekeurige meningsvorming voorkomen? Het gebruik van vooraf geformuleerde technieken en criteria waaraan we objectief kunnen toetsen, én methoden om deze consistent te gebruiken ongeacht wat er wordt gezegd of gebeurd, kan ons wapenen tegen vergissingen die voortkomen uit te willekeurige meningsvorming.
Een vermogensbegeleider bij VermogensPartner beschikt over strategische vaardigheden en methodieken, en is daarbij tevens uw tweede onafhankelijke ‘oog’. Tweekoppigheid is een algemeen bekend werkbaar principe. Daarnaast maakt een VermogensPartner ook weer onderdeel uit van een organisatie met een interne controle en functiescheiding. Dat wil niet zeggen dat het benutten van zo’n samenwerking en de toepassing van methodieken als vanzelfsprekend lukt of gemakkelijk zal zijn. Maar veel keuze is er niet, uiteindelijke zijn zuivere analysetechnieken en rationele methoden de enige grondslag voor uw resultaat.
Pim de Koekkoek
VermogensPartner
Leer meer via www.vermogenspartner.nl
